Keunikan Masyarakat Bumiputera Sarawak dan Sabah

Penduduk Sarawak dan Sabah terdiri daripada pelbagai suku kaum bumiputera yang memiliki keunikan tradisi, budaya, dan adat resam tersendiri. Kepelbagaian ini menjadikan kedua-dua negeri ini unik dengan identiti yang kaya dan berwarna-warni. Tradisi dan adat resam masyarakat bumiputera ini diwarisi sejak turun-temurun, sekaligus mencerminkan warisan sejarah yang penting dalam Alam Melayu.


Masyarakat Bumiputera di Sarawak

Masyarakat bumiputera Sarawak mempunyai ciri-ciri unik berdasarkan lokasi penempatan mereka seperti kawasan pedalaman, lembah sungai, dan pesisir pantai. Kaum-kaum utama di Sarawak ialah Iban, Melayu, Bidayuh, Melanau, dan Orang Ulu.

Iban

  • Sejarah Penempatan:
    • Kaum Iban berasal dari Sungai Kapuas di Kalimantan Barat sebelum menetap di kawasan hulu Sungai Batang Lupar dan Sungai Rajang di Sarawak.
    • Mereka dikenali sebagai “Dayak Laut” oleh penjajah British.
  • Budaya dan Tradisi:
    • Amalan ngajat (tarian tradisional) dan penggunaan alat muzik engkeromong sebagai alat hiburan.
    • Rumah panjang merupakan simbol kehidupan komuniti Iban yang mengutamakan kerjasama.
  • Ekonomi:
    • Terlibat dalam pertanian padi bukit dan hasil hutan seperti rotan dan kayu gaharu.

Melayu

  • Sejarah Penempatan:
    • Kaum Melayu kebanyakannya mendiami kawasan pesisir pantai Sarawak.
    • Kehadiran mereka dikaitkan dengan kemunculan kerajaan awal di Sarawak.
  • Tradisi dan Ekonomi:
    • Mengamalkan adat resam seperti perkahwinan dan adat bersanding.
    • Terlibat dalam perdagangan maritim serta pembuatan kraftangan seperti kain tenun.

Bidayuh

  • Asal Usul:
    • Berasal dari Sungkung, Kalimantan Barat, dan berhijrah ke kawasan selatan Sarawak.
  • Keunikan Budaya:
    • Terkenal dengan anyaman bakul rotan, tikar, dan kraftangan.
    • Mengamalkan adat gawai burung sebagai penghormatan kepada alam semula jadi.

Melanau

  • Sejarah dan Penempatan:
    • Mendiami kawasan tengah Sarawak seperti Mukah dan Dalat.
    • Terlibat dalam aktiviti sagu sebagai makanan ruji mereka.
  • Adat dan Budaya:
    • Perayaan Kaul untuk memohon restu kepada roh nenek moyang.
    • Kepakaran dalam pembuatan perahu tradisional.

Orang Ulu

  • Kaum-kaum:
    • Termasuk Kenyah, Kayan, Kelabit, dan Lun Bawang.
    • Mendiami kawasan hulu Sungai Baram dan Sungai Rajang.
  • Keunikan:
    • Terkenal dengan seni ukiran totem dan lukisan dinding gua.
    • Memiliki adat Adet yang menitikberatkan hubungan kekeluargaan dan sosial.

Masyarakat Bumiputera di Sabah

Masyarakat bumiputera Sabah terdiri daripada pelbagai suku kaum yang mendiami pedalaman, lembah sungai, dan kawasan pesisir pantai. Setiap kaum mempunyai budaya, bahasa, dan adat yang berbeza, melambangkan warisan tradisi Sabah yang kaya.

Kadazandusun

  • Lokasi Penempatan:
    • Mendiami kawasan seperti Penampang, Papar, Ranau, dan Tambunan.
  • Adat dan Tradisi:
    • Terkenal dengan perayaan Pesta Kaamatan, simbol kesyukuran selepas musim menuai.
    • Adat Momolian melibatkan ritual penghormatan kepada semangat padi.

Bajau/Sama

  • Sejarah dan Penempatan:
    • Terdapat dua teori asal-usul Bajau, iaitu dari Johor dan Zamboanga (Filipina).
    • Kebanyakan Bajau mendiami kawasan pantai barat Sabah seperti Semporna dan Kudat.
  • Keunikan Budaya:
    • Tradisi menunggang kuda dengan pakaian hiasan berwarna-warni.
    • Bajau Laut atau ‘Sea Gypsies’ terkenal dengan keupayaan menyelam tanpa peralatan moden.

Murut

  • Penempatan:
    • Tinggal di kawasan pedalaman seperti Tenom dan Kalabakan.
    • Nama Murut berasal daripada perkataan yang bermaksud “orang bukit”.
  • Tradisi:
    • Amalan berburu menggunakan sumpit dan panah.
    • Perayaan Aramaiti sebagai simbol kegembiraan selepas musim menuai.

Suluk

  • Asal-usul:
    • Berasal dari Kepulauan Sulu, Filipina.
    • Mendiami kawasan pantai timur Sabah seperti Sandakan dan Lahad Datu.
  • Kepakaran:
    • Dikenali dengan perdagangan maritim dan pembuatan barang kemas emas.

Orang Sungai

  • Penempatan:
    • Tinggal di kawasan Sungai Kinabatangan, Sungai Segama, dan Sungai Labuk.
  • Tradisi:
    • Terlibat dalam pertanian di kawasan pesisir sungai.
    • Adat makan tahun sebagai simbol perpaduan komuniti.

Kepentingan Sungai di Sarawak dan Sabah

📚Join Whatsapp Channel Info Pelajar untuk lebih bahan rujukan belajar.

Sungai memainkan peranan penting dalam kehidupan harian masyarakat Sarawak dan Sabah. Fungsinya meliputi:

  • Kegunaan Harian:
    • Sumber air untuk minuman, memasak, dan mencuci pakaian.
  • Pengangkutan:
    • Sungai menjadi laluan utama untuk perdagangan dan penempatan.
  • Petempatan:
    • Kawasan berhampiran sungai sering dijadikan lokasi perkampungan.
  • Ekonomi:
    • Perdagangan hasil sungai seperti ikan, rotan, dan kayu gaharu.
  • Rekreasi:
    • Digunakan untuk pesta air dan aktiviti komuniti seperti perlumbaan perahu.

Penutup

Keunikan masyarakat bumiputera Sarawak dan Sabah melambangkan kekayaan budaya Malaysia. Warisan ini bukan sahaja mencerminkan identiti unik masyarakat setempat, malah menjadi khazanah yang berharga untuk dipelihara. Kepelbagaian budaya, adat resam, dan kepercayaan mereka perlu diwarisi oleh generasi muda sebagai simbol perpaduan dan kebanggaan negara.

Nota lain:

Leave a Comment