Penguasaan Dinasti Brooke di Sarawak dan SBUB di Sabah bertujuan untuk mengaut keuntungan daripada eksploitasi sumber asli dan kekuasaan politik.
Pentadbiran sistematik dilakukan untuk mencapai matlamat dan mempengaruhi kehidupan masyarakat setempat di Sarawak dan Sabah.
Pemantapan Pentadbiran Barat di Sarawak dan Sabah
Pembahagian Wilayah
- Sarawak
- Raja Brooke membahagikan Sarawak kepada tiga bahagian untuk kemudahan pentadbiran.
- Charles Brooke menambah bahagian pada tahun 1885 dan 1890.
- Setiap bahagian diurus oleh seorang pegawai daerah.
- Sempadan kawasan dimiliki secara rasmi oleh Dinasti Brooke untuk menekankan kuasa dan pemilikan.
- Sabah
- SBUB melaksanakan pembahagian residensi di Sabah.
- Awalnya terbahagi kepada dua residensi utama:
- Pantai Timur – Berpusat di Sandakan.
- Pantai Barat – Berpusat di Jesselton.
- Tahun 1922: Sabah dibahagikan kepada beberapa residensi, termasuk Kudat, Pantai Barat, Pedalaman, Pantai Timur, dan Tawau dengan 17 daerah.
- Setiap residensi dipimpin oleh Residen, dibantu oleh Pegawai Daerah dan Pegawai tempatan termasuk pegawai Eropah.
Pengekalan Pembesar Tempatan
- Sarawak
- Dinasti Brooke melibatkan pembesar tempatan seperti Datu, Temenggung, dan Hakim untuk menguatkan pentadbiran.
- Pembesar tidak diberi kuasa mengutip cukai tetapi diberi gaji.
- Sabah
- SBUB mengekalkan institusi peribumi seperti Ketua Anak Negeri yang dilantik dan dibayar gaji.
- Ketua Anak Negeri bertanggungjawab terhadap keselamatan, adat, dan peraturan tempatan.
Pentadbiran Berhierarki
- Sarawak
- Struktur pentadbiran hierarki melibatkan Raja Brooke, Majlis Tertinggi, dan Majlis Negeri.
- Hierarki: Raja → Majlis Tertinggi → Majlis Negeri → Residen → Bahagian → Daerah → Kampung.
- Sabah
- SBUB di Sabah dipimpin oleh Gabenor yang melapor kepada pengarah di London.
- Struktur: Gabenor → Majlis Penasihat → Ketua Jabatan → Residen → Pegawai Daerah.
Pentadbiran Berasaskan Kaum
- Sarawak
- Dinasti Brooke mengasingkan masyarakat kepada tiga kategori utama:
- Melayu (ekonomi dan keselamatan)
- Iban (ketenteraman)
- Cina (perdagangan)
- Sabah
- Pentadbiran berasaskan peribumi dengan Penolong Pegawai Daerah untuk menguruskan hal masyarakat setempat.
Perundangan
- Sarawak
- Tahun 1842: Undang-undang diperkenalkan.
- Tahun 1911: Mahkamah Cina diwujudkan di Kuching untuk kes melibatkan masyarakat Cina.
- Mahkamah Adat ditubuhkan untuk kesalahan adat masyarakat tempatan.
- Sabah
- Mahkamah Majistret dan Mahkamah Anak Negeri digunakan untuk kes tempatan.
- Mahkamah Majistret menggunakan undang-undang Barat, manakala Mahkamah Anak Negeri diketuai oleh Ketua Anak Negeri.
Pengekalan Pembesar Tempatan
Pengekalan Pembesar Tempatan di Sarawak
- Dinasti Brooke melibatkan pembesar tempatan dalam pentadbiran sebagai tanda kepercayaan.
- Dasar digunakan untuk mengisi kekurangan pegawai Eropah yang jumlahnya kecil.
- Pembesar tempatan seperti Datu, Temenggung, dan Hakim dilibatkan dalam pentadbiran.
- Charles Vyner Brooke memperkenalkan beberapa gelaran baru seperti Datu Menteri, Datu Pahlawan, Datu Bentara, dan Datu Amar.
- Pembesar tidak dibenarkan mengutip cukai dan diberi gaji tetap sebagai imbuhan.
- Semua undang-undang adat tempatan dipelihara dan diberi peranan dalam sistem pentadbiran.
Pengekalan Institusi Peribumi di Sabah
- Untuk memastikan kestabilan pentadbiran, SBUB membahagikan ketua-ketua peribumi kepada kategori yang diiktiraf dan tidak diiktiraf.
- Ketua Anak Negeri yang diiktiraf oleh SBUB diberi gaji, sementara ketua yang tidak diiktiraf tidak dibayar.
- Institusi utama ialah Ketua Anak Negeri, Ketua Kampung (Orang Tua), dan Mahkamah Anak Negeri.
- Ketua bertanggungjawab memelihara keamanan serta melaksanakan undang-undang dan adat.
- Ketua Anak Negeri membantu Pegawai Daerah melaksanakan pentadbiran peringkat daerah.
- Ketua Anak Negeri yang dilantik turut menjaga keselamatan dan adat tempatan melalui institusi Mahkamah Anak Negeri.
Pentadbiran Berhierarki
Sarawak
- Raja Brooke mengetuai pentadbiran dengan bantuan Majlis Tertinggi dan Majlis Negeri.
- Struktur pentadbiran hierarki melibatkan peringkat berikut:
- Raja
- Majlis Tertinggi
- Majlis Negeri
- Residen
- Bahagian
- Daerah
- Kampung
📚Join Whatsapp Channel Info Pelajar untuk lebih bahan rujukan belajar.
Sabah
- Pentadbiran SBUB dipimpin oleh Gabenor yang melapor kepada lembaga pengarah syarikat di London.
- Majlis Penasihat ditubuhkan pada tahun 1883 untuk memberi nasihat kepada Gabenor.
- Struktur organisasi pentadbiran SBUB:
- Pemegang Saham
- Lembaga Pengarah
- Majlis Penasihat
- Gabenor
- Setiausaha Kerajaan
- Ketua Jabatan
- Residen
- Pegawai Daerah
- Ketua Anak Negeri
- Ketua Kampung
Pentadbiran Berasaskan Kaum
Sarawak
- Dinasti Brooke mengamalkan sistem pecah dan perintah.
- Tiga kategori masyarakat: Melayu, Iban, dan Cina.
- Orang Melayu terlibat dalam pentadbiran, ekonomi, dan keselamatan.
- Orang Iban bertugas dalam bidang keselamatan dan ketenteraan.
- Charles Brooke wujudkan jawatan tertinggi bagi Iban iaitu Temenggung.
- Bagi masyarakat Cina diwujudkan jawatan Kapitan dan Kangcu.
Sabah
- Pentadbiran berasaskan peribumi.
- Pentadbir dikenali sebagai Penolong Pegawai Daerah.
- Ketua-ketua etnik dipilih berdasarkan personaliti dan kepakaran.
- Memberikan kesan kepada pentadbiran kerajaan peringkat tempatan.
Perundangan
Sarawak
- Undang-undang lapan perkara diperkenalkan pada Januari 1842.
- Mahkamah Cina diwujudkan pada tahun 1911 di Kuching.
- Mahkamah Adat diwujudkan untuk kesalahan masyarakat tempatan.
- Mahkamah Residen diwujudkan di setiap bahagian dan diketuai Residen sebagai Majistret.
Sabah
- Menggunakan undang-undang Barat dan tempatan.
- Mahkamah Majistret dan Mahkamah Anak Negeri diwujudkan.
- Mahkamah Anak Negeri diadili oleh Ketua Anak Negeri.
- Mahkamah Majistret menggunakan undang-undang Barat.
nota ini adalah dari topik Sejarah Tingkatan 3 Bab 5.
nota lain:
